Kunstenaars honorarium

Over RKH

Op deze pagina lees je over de totstandkoming van de Richtlijn Kunstenaarshonoraria (RKH), de initiatiefnemers van RKH en de doorontwikkeling van de richtlijn.

OVER RKH

Initiatiefnemers van de richtlijn zijn Kunstenbond, Platform Beeldende Kunst, Beroepsvereniging van Beeldende Kunstenaars en De Zaak Nu – verenigd in BKNL. RKH is een gezamenlijk initiatief om te komen tot fair practice in de professionele contractpraktijk tussen instellingen en kunstenaars.

Naast belangenorganisaties, kunstinstellingen en kunstenaars, onderschrijven en ondersteunen ook steeds meer overheden en cultuurfondsen de Richtlijn. Het Mondriaan Fonds, het rijkscultuurfonds voor beeldende kunst en cultureel erfgoed, het Ministerie van OCW en het private Fonds 21 passen de Richtlijn toe in de praktijk van de beoordeling van aanvragen. Ook regionale fondsen zoals Kunstcentrum Stroom Den Haag, en het Amsterdams Fonds voor de Kunsten, onderschrijven RKH en stellen dat deze verplicht gesteld moet worden voor elke kunstenplaninstelling die met beeldend kunstenaars werkt.

Het Mondriaan Fonds heeft in 2023 en 2024 budget voor een regeling die de toepassing van de Richtlijn stimuleert. Beeldende kunstinstellingen in Nederland die RKH toepassen kunnen voor honoraria aan kunstenaars een gedeeltelijke compensatie aanvragen. Het ministerie van OCW heeft hiervoor een budget beschikbaar gesteld.

Foto 1 – Remi van Raalte in haar studio
Foto 2 – Remi van Raalte aan het werk

Herziening van RKH

In het eerste jubileumjaar van RKH , vijf jaar na haar implementatie, is in 2023 een herziene versie van de Richtlijn Kunstenaarshonorarium gepubliceerd. In deze herziene RKH is een differentiatie toegevoegd voor grootte van de organisatie die de samenwerking met een kunstenaar aangaat.

In de herziene RKH is een onderscheid zichtbaar gemaakt tussen het honorarium voor de presentatie en de productionele inspanningen daaraan gerelateerd. Dit wil zeggen dat de vergoeding voor werkzaamheden door de kunstenaar ten behoeve van installatie, onderhoud en afbouw zijn losgekoppeld van het honorarium.

Ook is er een handleiding ontwikkeld voor het werken met collectieven. Na een grondige evaluatie van de Richtlijn Kunstenaarshonorarium in 2022 door Berenschot in opdracht van BKNL en het Mondriaan Fonds is in 2023 door onderzoeksbureau SiRM de Richtlijn Kunstenaarshonorarium aangescherpt.

Uit de evaluatie door Berenschot bleek dat RKH zich in korte tijd bewezen heeft als een nuttig instrument. Het normstellende karakter van RKH wordt in zijn algemeenheid door iedereen onderschreven.

In de evaluatie kwam naar voren dat de kracht van RKH zit in de eenvoud van zowel de richtlijn zelf als van de calculator. De kracht van de originele regeling is tevens zijn zwakte – bevraagden geven aan dat de normstellende RKH onvoldoende ruimte biedt voor differentiatie.

In opdracht van BKNL heeft onderzoeksbureau SiRM onderzocht op welke manieren differentiatie kan worden toegepast zodat de veelheid aan soorten kunstenaars, soorten kunstwerken en soorten situaties waarin het werk wordt getoond meer wordt meegewogen. De uitkomsten zijn in 2023 aan de partners van BKNL voorgelegd, waarna in oktober 2023 de herziene richtlijn is geïmplementeerd.

Foto 1 – Remi van Raalte in haar studio
Foto 2 – Remi van Raalte aan het werk

Overwegingen en definities

1. Overwegingen RKH

De RKH is tot stand gekomen overwegende dat:

  • Beeldend kunstenaars de bron zijn van beeldende kunst;
  • Musea, presentatie-instellingen en beeldend kunstenaars erkennen dat de huidige wijze van honoreren van beeldend kunstenaars vaak te weinig professioneel is en dat de onderhandelingspositie van kunstenaars zwak is;
  • De Sociaal Economische Raad en de Raad voor Cultuur concluderen dat de inkomenspositie van werkenden in de culturele sector zorgelijk is;
  • Partijen hebben besloten een honoreringsrichtlijn op te stellen vanuit de wens de zorgelijke positie van kunstenaars te verbeteren door de contractpraktijk te professionaliseren, waardoor het gesprek over een redelijke beloning voor beeldend kunstenaars een regulier onderdeel wordt van de begroting van presentaties en andere presentaties zonder verkoopdoel;
  • De minister van OCW hecht aan goed opdrachtgeverschap en een breed gedragen honoreringsrichtlijn die de inkomenspositie van beeldend kunstenaars beoogt te verbeteren;
  • Op basis hiervan komen de deelnemende organisaties overeen de navolgende RKH toe te passen. Deze RKH beoogt de contract- en onderhandelingspraktijk met betrekking tot kunstenaarshonoraria in de beeldende kunst te professionaliseren, door kunstenaars te belonen voor hun werk ten behoeve van presentaties zonder verkoopdoel, los van vergoeding voor onkosten. Ook andere instellingen die werken met beeldende kunstenaars worden opgeroepen de Richtlijn toe te passen. RKH wordt gevolgd volgens de principes ‘pas toe óf leg uit’ en ‘pas toe én leg uit’ (zie hierboven).

2. Definities

Kunstinstelling: een in Nederland gevestigde publiekstoegankelijke organisatie die hedendaagse beeldende kunst tentoonstelt en het presenteren van beeldende kunst en/of erfgoed zonder verkoopdoel als kernactiviteit heeft.

Kunstenaar

Degene die op professionele wijze werk maakt binnen het kader van de beeldende kunsten.

Beeldende kunst

Hedendaagse en actuele vormen van verbeelding die door beeldend kunstenaars worden vervaardigd binnen één of meer van de volgende terreinen:

  • Teken-, schilder- en grafische kunsten
  • Beeldhouwkunst, (sociale) sculptuur en installatiekunst
  • Conceptuele kunst, performancekunst, artistiek onderzoek
  • Niet-traditionele vormen van beeldende kunst
  • Fotografie
  • Audiovisuele, digitale, geluids- en (nieuwe) mediakunst
  • Beeldende kunsttoepassingen
  • Kunst in de openbare ruimte
Contractanten

De kunstinstelling en de kunstenaar die een overeenkomst sluiten over werkzaamheden van de kunstenaar in het kader van een presentatie.

Kunstenaarshonorarium

De vergoeding voor tussen contractanten overeengekomen werkzaamheden in het kader van een presentatie, los van een (on)kostenvergoeding.

Nieuw werk

Werk dat in opdracht of op verzoek van de kunstinstelling door de kunstenaar is ontwikkeld en/of door de curator geselecteerd werk van de kunstenaar dat nog niet eerder in een publiek toegankelijke presentatie is gepresenteerd.

Bestaand werk

Werk dat geen aanpassingen behoeft en dat al eerder op een publiek toegankelijke presentatie is gepresenteerd.

Aanpassing bestaand werk

Werk dat niet binnen de categorieën nieuw werk of bestaand werk valt. Het kan bijvoorbeeld gaan om bestaand werk dat opnieuw moet worden uitgevoerd of om werkzaamheden voor de aanpassing van een installatie naar de grootte van de presentatieruimte.

Werkzaamheden

Een breed scala aan activiteiten, los van de vervaardiging van een kunstwerk, die betrekking hebben op de organisatie van een evenement of presentatie, inclusief een eventueel gastcuratorschap.

Solopresentatie

Een presentatie met werken van één kunstenaar.

Duopresentatie

Een presentatie met werken van twee kunstenaars die zich gezamenlijk presenteren.

Groepspresentatie

Een presentatie met werken van twee of meer kunstenaars.

3. Pas toe óf leg uit en pas toe én leg uit

Hier loopt RKH, met een aangepaste formulering, gelijk aan de principes van de Governance Code Cultuur.

Wie, vanwege de karakter of de omvang van zijn organisatie, wil afwijken van de Richtlijn kunstenaarshonoraria is daarin vrij. In het kader van de verantwoording en de transparantie is het dan wel van belang dat te kunnen uitleggen. Vandaar het principe: ‘pas toe óf leg uit’. Ook als de Richtlijn wordt toegepast is het van belang de contractpartner goed over de invulling ervan te informeren. Vandaar ook het principe ‘pas toe én leg uit’.

Ontstaans-geschiedenis

Vóór 2017 bestond er in Nederland geen honoreringsRichtlijn of model met een nationale werking. Ieder museum en iedere presentatie-instelling hanteerde een eigen honoreringsbeleid voor beeldend kunstenaars.

Om beter zicht te krijgen op de praktijk werd eind 2014 door Beeldende Kunst Nederland (BKNL) een inventarisatie gedaan onder kunstmusea, presentatie-instellingen en beeldend kunstenaars naar honoraria bij presentaties zonder verkoopdoel. Uit de inventarisatie kwam naar voren dat in twee derde van de gevallen géén sprake was van een honorarium. Zowel kunstenaars als instellingen gaven aan behoefte te hebben aan een handreiking of een flexibele Richtlijn om de diversiteit aan afspraken meer te kunnen stroomlijnen en beter te kunnen verantwoorden.

In 2016 sloeg de beeldende kunstsector de handen ineen om de contractpraktijk te professionaliseren en te komen tot betere afspraken en onderlinge afstemming over honoraria. De leden van BKNL namen het initiatief voor een praktisch toepasbare Richtlijn, die op 1 januari 2017 van start ging.De Richtlijn en de bijbehorende website werden begin 2017 officieel gepresenteerd in aanwezigheid van minister Bussemaker van het Ministerie van OCW, de voorzitter van de Sociaal Economische Raad , Mariëtte Hamer, en Raad voor Cultuur -voorzitter Marijke van Hees. Door een convenant te ondertekenen bekrachtigden verschillende organisaties en kunstinstellingen de Richtlijn. De brede steun voor de Richtlijn toont de kracht van het beeldende kunstenveld en de waarde van goed onderling overleg en samenwerking. Met de Richtlijn toont de sector maatschappelijk ondernemerschap en geeft het concreet vorm aan het verbeteren van de arbeidsmarktpositie van kunstenaars.

Om de toepassing van de Richtlijn te stimuleren, had het Mondriaan Fonds een experimenteerreglement dat voorzag in gedeeltelijke compensatie van instellingen die de Richtlijn toepassen. Op dit moment kan compensatie worden gevraagd via de tijdelijke regeling Kunstenaarshonorarium. Het kabinet heeft via het ministerie van OCW hiervoor een budget beschikbaar gesteld.

De effectiviteit van de Richtlijn wordt gemonitord door BKNL. Uit onderzoek uit 2018 blijkt dat de Richtlijn al het eerste jaar na de introductie aanslaat. Het aantal musea en instellingen dat kunstenaars honoreert is in een jaar tijd verdubbeld. Zo’n 80 procent van de kunstenaars en 90 procent van de musea en kunstinstellingen kent de Richtlijn. Twee derde van de instellingen geeft aan de Richtlijn ook daadwerkelijk toe te passen; opvallend omdat voor invoering van de Richtlijn nog gold dat twee derde van instellingen géén honoraria betaalden. Een stimuleringsbijdrage van het Mondriaan Fonds blijkt hierbij cruciaal. De Richtlijn wordt gewaardeerd als helder en praktisch goed toepasbaar. Zowel kunstenaars als instellingen voelen zich gesterkt in het gesprek over geld. De Richtlijn leidt tot betere vergoedingen voor presentaties zonder verkoopdoel en een professionelere contractpraktijk.

Al meer dan 100 musea en kunstinstellingen passen de RKH toe in de praktijk

1646 Den Haag
38CC Delft
A Tale of a Tub Rotterdam
Ateliers '89
ArtphyStichting
BAK Utrecht
BARACCA Dordrecht
Baltan Laboratories Eindhoven
Bosch Parade 's-Hertogenbosch
Bonnefantenmuseum Maastricht
CBK Amsterdam Zuidoost
CBK Groningen
CBK Zeeland
CODA Museum Apeldoorn
Casco Utrecht
Centraal Museum Utrecht
Concordia Enschede
Coöperatie TAAK Amsterdam
DZIGA Nijmegen
De Appel arts centre Amsterdam
De Ateliers
De Fabriek Eindhoven
De Player Rotterdam
De Vleeshal Middelburg
De Waag
Dordrechts Museum
Drawing Centre Diepenheim
Eindhoven
Extrapool Nijmegen
FOTODOK Utrecht
Garage Rotterdam
Fabrikaat Nijmegen
Framer Framed Amsterdam
Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem
Fries Museum Leeuwarden
Gastatelier Amsterdam
Groninger Museum
Groote Huis Deventer
Het HEM
Het Nieuwe Instituut Rotterdam
Het Resort
Het Wilde Weten Rotterdam
Hotel Mariakapel Hoorn
If I Can’t Dance Amsterdam
Impakt Utrecht
KAdE Amersfoort
KIK Kolderveen
KOP Breda
Keramiekmuseum Princessehof Leeuwarden
Kranenburgh Bergen
Kröller-Müller Museum Otterlo

Kunstenlab Deventer
Kunstfort Vijfhuizen
Kunsthuis Syb Beetsterzwaag
Kunstinstituut Melly
Kunstmuseum Den Haag
Kunstverein Amsterdam
LIMA Amsterdam
M4
MAD emergent art center
MIR-project
MU Eindhoven
MURALS Inc.
Mama Rotterdam
Manifesta Amsterdam
Marres Maastricht
Mauritshuis Den Haag
Mediamatic Amsterdam
Motel Spatie
Museum Arnhem
Museum Boijmans Van Beuningen
Museum Catharijneconvent Utrecht
Museum De Domijnen Sittard
Museum De Lakenhal Leiden
Museum Geert
Museum Het Valkhof Nijmegen
Museum MORE Gorssel
MyVillages Rotterdam
NP3 Groningen
Nationaal Museum van Wereldculturen
Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis Leiden
Nederlands Fotomuseum Rotterdam
Nest Den Haag
Nieuw Dakota Amsterdam
Nieuwe Vide
Noorderlicht Groningen
Onomatopee Eindhoven
Oude Kerk Amsterdam
PAKT Amsterdam
PARKMuseum
POST Nijmegen
Paradox Edam
ParkNederlands
Parts Project Den Haag
Pictura Dordrecht
PlaatsMaken Arnhem
Polderlicht Amsterdam
Printroom Rotterdam
Rijksmuseum Twenthe Enschede

Rijksmuseum van Oudheden Leiden
SEA Foundation Tilburg
Satelietgroep Den Haag
Sign Groningen
Speelgoedmuseum Deventer
Stedelijk Museum Amsterdam
Stedelijk Museum Breda
Stedelijk Museum Schiedam
Stichting Derde Wal
Stichting Lustwarande
Stichting Niet Normaal
Stichting Sonsbeek & State of Fashion
Stichting Video Power
Stroom Den Haag
Suns and Stars Amsterdam
T.S.O.O. IJmuiden
TENT Rotterdam
Terra Art Projects Zoetermeer
Tetem Enschede
The Black Archives
The One Minutes Foundation Amsterdam
Tlön Projects
Tot Zover
TwentseWelle EnschedeSchunck Heerlen
Uitvaart Museum
V2 Rotterdam
Van Abbemuseum
Van Gogh Museum Amsterdam
Van Goghmuseum Amsterdam
Verhalenhuis Belvedere
Villa Zebra Rotterdam
W139 Amsterdam
Watersnoodmuseum Ouwerkerk
West Den Haag
Whatspace Tilburg
Willem Twee Kunstruimte
Witte Rook Breda
Zaans Museum
Zet Foundation Amsterdam
Zuiderzeemuseum Enkhuizen
Kunsthal de Fundatie
ramfoundation Rotterdam


Staat uw instelling hier niet bij?
Mail naar info@bknl.nl

Categorie werk

Meer info
Minder info

Deelnemers aan de tentoonstelling

Meer info
Minder info

Duur van de tentoonstelling

Meer info
Minder info

Organisatie grootte

Meer info
Minder info

Maandvergoeding (in uren)

Meer info
Minder info

Productioneel werk (in uren)

Meer info
Minder info

Dit bedrag is het minimum honorarium per deelnemend kunstenaar, gebaseerd op de bedragen van 2023. Dit bedrag dient als uitgangspunt voor een overeenkomst.

Bereken

minimum honorarium

Dit bedrag is het minimum honorarium en dient als startpunt te dienen voor een onderhandeling.

€ 0,-
Sluit
Thank you! Your submission has been received!
Oops! Something went wrong while submitting the form.
Calculator